Ἡ πολυπλοκότης τοῦ Τεκτονισμοῦ σήμερον

Σεβ\Διδ\,

Ἀπευθύνω πρὸς τὸ πρόσωπόν σας θερμὰς εὐχαριστίας διὰ τὴν ὅλως τιμητικὴν πρόσκλησιν, ὅπως δι’ ὑμῶν ἀπευθυνθῶ ἀπόψε πρὸς τοὺς ἐντιμοτάτους ἀδ\ἀδ\ τῆς ὑπὸ τὴν σφύραν ὑμῶν Σ\ παρουσιάζοντάς σας τεκτ\ μου τεμάχιον μὲ θέμα «Ἡ πολυπλοκότης τοῦ Τεκτονισμοῦ σήμερον».

Καὶ ἀναφέρομαι δὲ εἰς τὸν Τ\ μὲ τὸν σκοπὸν νὰ καταδείξω ἀκριβῶς τὸ πολυσχιδὲς καὶ πολυποίκιλον καὶ πολυμερὲς τοῦ θεσμοῦ ὑμῶν, ἐννοίας τὰς ὁποίας συνολικῶς ἐπιχειρῶ νὰ ἀποδώσω μετὰ τοῦ ὅρου «πολυπλοκότης». Διὰ νὰ Σᾶς εἰσάγω, Σεβ\Διδ\, εἰς τὴν σκέψιν μου, ἀρκεῖ νομίζω νὰ Σᾶς ἀναφέρω ὅτι μελετῶν ὡς νεόφυτος Τέκτων τὸ ἐν Ἑλλάδι ἐκδιδόμενον τεκτονικὸν περιοδικὸν «Διαβήτης» (ὄργανον τῆς Ἐ\Μ\Στ\τ\Ἑ\), ἀνέγνωσα καὶ ἕν ἄρθρον ἐμπείρου καὶ πολιοῦ ἀδ\, ὁ ὁποῖος οὔτε ‘λίγον, οὔτε πολὺ εἰσηγεῖτο διὰ τοῦ ἄρθρου του τὴν χρήσιν τοῦ ὅρου «Τεκτονική», ἀντὶ τοῦ συνήθους ὅρου «Τεκτονισμός».

Ἤδη λοιπὸν ἀπὸ τὴν ἀρχὴ νομίζω πὼς καταφαίνεται ἡ πολυπλοκότης τοῦ Θεσμοῦ ἡμῶν, ἐφόσον καὶ ἐπὶ αὐτῆς ταύτης τῆς ὀνοματοδοσίας του δὲν δυνάμεθα νὰ ἀνακοινώσωμεν  ὅτι ἔχομεν καταλήξει (ὁμιλῶ σαφῶς περὶ τῶν ἑλληνοφώνων ἀδ\). Παρεμπιπτώντως τὸ σκεπτικὸν τοῦ ἐμπείρου ἐκείνου ἀδ\ ἐστηρίζετο ἐπὶ ὅλως λογικῶν ἐπιχειρημάτων. Ἔλεγεν δήλα δὴ ὅτι εἰς τὴν ἑλληνικὴν γλώσσαν πάσαι αἱ εἰς «–ισμος» καταλήγουσαι λέξεις καταδεικνύουν φιλοσοφικόν τι σύστημα ἢ θρησκευτικὸν ὀργανισμόν οἱ ὁποῖοι μετ’ ἐπιτάσεως ἰσχυρίζονται ὅτι κατέχουν τὴν μόνην καὶ ἀπόλυτον Ἀλήθειαν. Ἢ ἄλλοτε καταδεικνύουν τρόπον ζωῆς καὶ συμπεριφορὰν ἀπόλυτον. Ἐφ’ ᾧ καὶ ἡ κατάληξις -ισμὸς τείνει νὰ λάβει ἐνίοτε καὶ ἀρνητικὴν χροιάν. Παραδείγματα πλείστα ὅσα: (θετικά) σοσιαλισμός, χριστιανισμός, φιλελευθερισμός, μανιερισμός, ἀλτρουϊσμός, οὐμανισμός, ἀλλὰ καὶ (ἀρνητικά) κομμουνισμός, καπιταλισμός, κρατισμός, ἰσλαμισμός, ρατσισμός, σταλινισμός, κανιβαλισμός (!)... Ἀντιθέτως, συνέχιζεν ὁ λόγιος ἐκεῖνος ἀδ\, ὁ Τ\ ΔΕΝ συνδέεται ἐπ’οὐδενὶ μὲ ἀπολύτους διδασκαλίας ἢ καταναγκασμὸν τῆς σκέψεως. Μάλιστα ἐπειδή, καθὼς ἔγραφεν, ἀρχικῶς ὑπῆρξεν συντεχνία τεχνιτῶν καὶ τέχνη, ὅπως ἡ γλυπτική, ἡ μουσική, ἡ ζωγραφική, ἡ πλαστική, διὰ τοῦτο μᾶλλον θὰ ἔπρεπε νὰ τὴν ἀποκαλοῦμεν «Τεκτονική» (τέχνη), τὸ ὁποῖον ὡς ἐκ τούτων εἶναι πλέον εὔηχον καὶ δόκιμον τοῦ ἐνδεχομένως παρεξηγησίμου Τεκτονισμός…

Ἦταν μόλις τότε, Σεβ\Διδ\, κατὰ τὴν ἀρχὴν τῆς Τεκτονικῆς μου ἐμπειρίας, ὅταν ἤρχισα ἐν σπέρματι νὰ συνειδητοποιῶ πὼς ὁ τεκτονισμὸς δὲν εἶναι – φυσικά – δογματικός καὶ ἀπόλυτος. Πὼς τελικῶς πρόκειται περὶ ἑνὸς πολυπλόκου καὶ πολυσυνθέτου, παγκοσμίου φαινομένου, τὸ ὁποῖον ὅλοι ἡμεῖς εὐτυχῶς συναποτελοῦμεν (;), ἐπιτυχῶς ὑπηρετοῦμεν (;) καὶ τοῦ ὁποίου ἀπὸ κοινοῦ τοὺς καρποὺς δρέπομεν (;) καὶ προνομιακῶς νεμόμεθα. Μάλιστα εἰς ἕν ἐκ τῶν ἀρχαιοτέρων τυπικῶν, εἰς τὸ Τυπικὸν τῆς Ἀμίλλης (Emulation Ritual), ἐν χρήσει κυρίως εἰς τὴν Ἀγγλίαν, εἰς τὴν τελετὴν διελεύσεως Μαθητοῦ εἰς τὸν βαθμὸν τοῦ Ἑταίρου, ἀναφέρεται ῥητῶς πὼς ἡ «τεκτονική» εἶναι «ἰδιόμορφον σύστημα ἠθικῆς καλυπτόμενον δι’ ἀλληγοριῶν καὶ ἀποκαλυπτόμενον διὰ συμβόλων». Τοῦτος ὁ ἀρχαῖος ὁρισμὸς εἶναι πράγματι γενικότατος καὶ μᾶλλον ἐγείρει ἐρωτήματα, παρὰ λύει ἀπορίας. Πάντως ἐκ τοῦ ὁρισμοῦ τοῦτου καθίσταται σαφὲς ὅτι ὁ τεκτονισμὸς πολλὰ δύναται νὰ προσφέρει εἰς τὰ μέλη του, συνήθως ὅμως δὲν προσφέρει ἀπαντήσεις!

Καὶ εἰς τὸ σημεῖον αὐτὸ εἶναι ποὺ - κυρίως οἱ νεώτεροι τεκτονικῶς ἀδ\ἀδ\ - θὰ διερωτηθοῦν διατὶ λέγω ὅτι ὁ τεκτονισμὸς δὲν προσφέρει ἀπαντήσεις. Μὰ διότι ὁ τεκτονισμός, σεβόμενος τὴν προσωπικότητα τοῦ κάθε καλῆς θελήσεως ἀδ\, προξενεῖ πλῆθος ἐρεθισμάτων στοὺς ἀδ\ἀδ\, ἀποφεύγων νὰ προσφέρει «μασημένη τροφή» καὶ κάμνοντας δεκτὴν πάσαν λογικὴν ἄποψιν ἐλευθέρως ἐκφραζομένην, ἐντὸς τῶν δεδομένων ὁρίων τοῦ τάγματος. Ἀλλιῶς εἰπωμένο: Ἀξίαν δὲν ἔχουν οἱ ἀπαντήσεις, ἀλλ’ ἡ ἀναζήτησις τῶν κατὰ καιροὺς ὁρθῶν ἀπαντήσεων (πρβλ. καὶ ποίημα Κων. Καβάφη, Ἰθάκη). Ἀκριβῶς αὐτὸ ἐννοούμεν, ὅταν ἀναφερόμεθα εἰς τὴν χιλιοειπωμένην ἔννοιαν τοῦ «ἀποσυμβολισμοῦ». Σαφῶς ὑπάρχουν κατευθυντήριοι γραμμές, ὅπως ὁ λόγος, ἡ ἐργασία, ἡ ἐπιστήμη – γνώση, ὁ θάνατος, τὸ Θεῖον, τὰς ὁποίας συνεισφέρει ἐμπειρικῶς, θεωρητικῶς καὶ πρακτικῶς ὁ Τ\ εἰς τὸν διαρκῶς μαθητεύοντα Τέκτονα διὰ μέσου τῶν Τυπικῶν τῶν μυήσεων κυρίως.

Ἀπὸ τὴν στιγμήν, λοιπόν, κατὰ τὴν ὁποίαν συνομολογήσαμεν τὴν πολυπλοκότητα τοῦ Τ\, δὲν μένει εἰς τὸ παρὸν τεμάχιον παρὰ νὰ συνεισφέρει, ἀκροθιγῶς συνεχῆ, καταλυτικὰ παραδείγματα αὐτῆς τῆς πολυπλοκότητος. Ὥστε νὰ δοθεῖ χῶρος καὶ χρόνος συζητήσεως εἰς τὴν ἀκολουθούσαν τὰς ἐργασίας μας ἀδελφικὴν τράπεζαν. Καὶ ἂς δοῦμε τὴν συνολικὴν εἰκόνα μὲ τὴν σειράν.

Περὶ τοῦ ποιοὶ εἶναι οἱ Τέκτονες, ἔχομεν ἀρχικῶς τὸν ἱστορικὸν διαχωρισμὸν εἰς χειρώνακτας καὶ ἀποδεκτούς. Εἶναι γνωστὸν ὅτι ἡ ὀργάνωσίς μας ἤρξατο τὴν λειτουργίαν της ὡς κλειστὴ συντεχνία, πρὸς ἀλληλοβοήθειαν τῶν ἀδελφῶν τεκτόνων διαφύλαξιν καὶ διασφάλισιν τῶν μυστικῶν τῆς τέχνης. Ὑπῆρχεν δὲ καὶ ἱεραρχία αὐστηρά, μαθητείας, άποτελουμένη ἀπὸ τοὺς (ἀνειδικεύτους) ἐργάτας (μαθητάς, τσιράκια), τεχνίτας (ἑταίρους, καλφᾶδες) καὶ δασκάλους τῆς τέχνης (Διδασκάλους, Μάστορες). Σὲ μεταγενέστερον χρόνον ἤρχισαν νὰ γίνονται δεκτοὶ καὶ μὴ τεχνῖτες ὡς μέλη τῆς συντεχνίας. Αὐτοί (ἀριστοκράτες, ἔμποροι, ἰατροί, δικηγόροι, διανοηταί, ἐπιστήμονες), ἀναζητοῦντες κυρίως χῶρον ἐλευθέρας καὶ ἀβιάστου, πλῆν συνομωτικῆς, ἀνταλλαγῆς ἀπόψεων, διέγνωσαν τὴν δυνητικὴν φιλοσοφικὴν ἀξίαν τῶν ἐργαλείων κάθε τάξεως μαθητείας, ἐὰν αὐτὰ ἐξελαμβάνοντο ὡς σύμβολα ἐσωτερικῆς καὶ κεκρυμένης ἀληθείας. Οὕτω σήμερον ἡμεῖς ἀναφερόμεθα εἰς τοὺς ἑαυτούς μας ὡς εἰς ἀποδεκτοὺς ἢ ἀποδεδεγμένους Τέκτονας.

Περὶ τοῦ πόσοι εἶναι οἱ βαθμοὶ ἐν τῷ Ἐλευθεροτεκτονισμῷ. Ἀρχικῶς ἐγίνετο λόγος περὶ δύο μόνον βαθμῶν: τοῦ μαθητοῦ - ἐργάτου καὶ τοῦ ἑταίρου - τεχνίτου. Ὁ ἑκάστοτε πρόεδρος τῆς συντεχνείας ἦτο ἰσόβιος καὶ ἦτο ὁ διδάσκαλος – μάστορας (ἐκ τοῦ βυζαντινοῦ Μαΐστωρ). Βραδύτερον ἐφηυρέθη, μαθαίνωμεν ἐσχάτως, ὁ τρίτος βαθμὸς τοῦ Διδασκάλου Τέκτονος μετὰ τοῦ συνοδεύοντος αὐτὸν Τεκτ\ μύθου. Ὁ παλαιὸς διδάσκαλος, ἀπεκλήθη τώρα Σεβάσμιος Διδάσκαλος καὶ ἐγένετο ἀξίωμα αἱρετὸν ἐν τῇ Στοᾷ. Σὲ ὁρισμένα μάλιστα Τυπικά, ὁ ἐκλεγμένος καὶ μέλλων νὰ ἐγκατασταθῇ Σεβάσμιος δέχεται ἰδίαν μύησιν (λέξεις καὶ χειραψίας) εἰς τελετὴν σύντομον παρισταμένων μόνον πρώην ἐγκατεστημένων Σεβασμίων. Σήμερον παγκοσμίως οἱ Τ\ ἀποδεχόμεθα ὅτι ὁ Τ\ ἀποτελεῖται ἐκ τριῶν καὶ μόνον βαθμῶν, μαθητοῦ, ἑταίρου καὶ διδασκάλου. Ὀνομάζομεν δὲ τὰς εἰς τοὺς τρεῖς αὐτοὺς βαθμοὺς ἐργαζομένας Σ\Στ\ «Κυανοῦν» ἢ «γαλάζιον» Τ\ (ὡς δὲ ἅπαντες βλέπετε τὸ γαλάζιον χρώμα ἐπικρατεῖ).

Ὅμως ἤδη ἀπὸ τοῦ 18^ου αἰῶνος ἀρχίζει ἡ ἐφεύρεσις καὶ δημιουργία καὶ ἐπιγενομένων, ὅπως τὰ ἀποκαλοῦμεν, τεκτονικῶν σωμάτων, τὰ ὁποία παρέχουν περαιτέρῳ «βαθμούς». Ὅταν κάμνωμεν λόγον περὶ τοῦ τρόπου αὐξήσεως Φωτὸς τῶν ἀδ\ἀδ\Τ\μετὰ τὸν τρίτον βαθμόν, τότε ὁμιλοῦμεν περὶ Τύπων. Οὕτω εἰς τὸν λεγόμενον Σκοτικὸν Τύπον (Scottish Rite) (γνωστὸν ἐν Ἑλλάδι καὶ ὑπὸ τὴν ὀνομασίαν «τὰ Φιλοσοφικά») ὑπάρχουν σήμερον 30 βαθμοὶ πλέον τῶν τριῶν πρώτων. Οἱ βαθμοὶ αὐτοὶ χωρίζονται εἰς ἕξ τάξεις: Βαθμοὶ 4^ος – 14^ος ἀπονεμόμενοι εἰς Στ\ Τελειοποιήσεως. Βαθμοὶ 15^ος – 18^ος ἀπονεμόνενοι ὑπὸ Μ\Περιστυλίων. Βαθμοὶ 19^ος – 30^ος ἀπονεμόμενοι εἰς «Ἀρείους Πάγους». Βαθμοὶ 31^ος, 32^ος καὶ 33^ος ἀπονεμόμενοι ὑπὸ τοῦ Ὑπ\(Μ\) Σ\ «τοῦ 33^ο καὶ τελευταίου βαθμοῦ».

Ἀντιστοίχως καὶ ἐκ παραλλήλου, εἰς τὸν Τύπον τῆς Ὑόρκης (York Rite) ἀποδίδονται σήμερον 10 βαθμοὶ ἐπιπλέον τῶν τριῶν πρώτων, ἧτοι τέσσαρες βαθμοὶ Περιστυλιακοῦ Τ\ (ἐν οἷς καὶ οἱ βαθμοὶ τοῦ Διδασκάλου τοῦ Σήματος – Mark Master καὶ τοῦ Ἑταίρου τῆς Βασιλικῆς Ἀψίδος – Royal Arch Fellow), τρεῖς βαθμοὶ Κρυπτικοῦ Τ\ καὶ τέλος τρεῖς βαθμοὶ Ἱπποτικοῦ Τ\ (ἐν οἷς καὶ οἱ βαθμοὶ Ἱπποτῶν τῆς Μάλτας καὶ Ἱπποτῶν τοῦ Ναοῦ). Ἐνδιαφέρον παρουσιάζει ἡ παρατήρησις ὅτι ὁ Τύπος τῆς Ὑόρκης ἐμφανίζει μικρὰς διαφορᾶς κατὰ τὴν ἐφαρμογήν του εἰς τὸ Ἠνωμένον Βασίλειον καὶ εἰς τὰς Ἠνωμένας Πολιτείας τῆς Ἀμερικῆς, ἐνῷ εἰς τὴν Ἑλλάδα ἔχει ἱδρυθεῖ καὶ ἀναγνωρίζεται παγκόσμιον ἱπποτικὸν τάγμα βυζαντινῆς ἐμπνεύσεως. Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ὅτι οἱ πρὸς ἀνύψωσιν εἰς τοὺς Ἱ\βαθμοὺς ὁρκίζονται πρῶτον πίστην εἰς τὸν Ἰησοῦν Χριστόν (κἄτι τὸ ὁποῖον συμβαίνει ἤδη ἀπὸ τοῦ πρώτου βαθμοῦ εἰς τὸν σκανδιναβικὸν Τ\)!

Δεκάδες ἄλλοι Τύποι ἐπιγενόμενων βαθμῶν ὑπάρχουν παγκοσμίως. Ἕνας ὅμως ἀκόμη θεωρεῖται κανονικός, ἂν καὶ μὴ δημοφιλὴς εἰς τοὺς ἀνὰ τὸν Κόσμον ἀδ\ἀδ\, πρόκειται περὶ τοῦ αἰγυπτιακῆς ἐπιρροῆς Memphis - Misraim, ἀποδίδοντος ἐν συνόλῳ 99 βαθμούς! Κομβικῆς σημασίας ἐδῶ εἶναι ἡ παρατήρησις ὅτι ἀνὰ τὸν Κόσμον οἱ τρεῖς πρῶτοι καὶ κύριοι βαθμοὶ διοικοῦνται καὶ ἀνήκουν εἰς τοπικὰς «ὁμοσπονδίας», τὰς γνωστὰς μας Μ\Στ\. Αἱ Μ\Στ\ συνήθως ἀναγνωρίζουν ὡς ὁλοκληρωμένον καὶ κανονικὸν τέκτονα τὸν φέροντα τὸν τρίτον βαθμόν, τοῦ Διδασκάλου.

Καὶ ἐδῶ ἐντοπίζει πολυμορφίαν ὁ μελετητὴς τοῦ Τ\, ἐφόσον, ἐνῷ αἱ ἀνὰ τὸν Κόσμον Μ\Στ\ διακηρύσσουν ὡς τέλειον Τ\ τὸν φέροντα ἤδη τὸν τρίτον βαθμόν, τοῦ Διδασκάλου, σχεδὸν ἅπασαι αἱ Μ\ καὶ Ἠ\Μ\Στ\ τοῦ ἀγγλοσαξωνικοῦ - καὶ ἀρχαιοτέρου - Τ\ (τοῦ ἐν Ἀμερικῇ καὶ Εὐρώπῃ καὶ ᾨκεανίᾳ), ναὶ μὲν θεωροῦν τὸν τρίτον βαθμὸν ὡς τὸν τελευταῖον τοῦ Τ\, πλῆν ὅμως ὁλοκληρωμένον καὶ πλήρη Τ\ θεωροῦν μόνον τὸν λαβόντα ἤδη τὸν βαθμὸν ἢ Τάξιν τοῦ Τ\ Ἑταίρου τῆς Βασιλικῆς Ἀψίδος (Royal Arch), ὅπου ἐπιπλέον ἀποκαλύπτεται καὶ ἡ ἱερὰ μυστικὴ Λέξις τοῦ Τ\ μύθου τοῦ τρίτου βαθμοῦ. Πλήρης καὶ οὐχὶ ὑποκατάστατον αὐτῆς, ὅπως ἐκ τῶν Τυπικῶν μας γνωρίζομεν ὅτι συμβαίνει εἰς τὸν τρίτον βαθμόν. Ἐπιπροσθέτως, παρ’ ὅτι ἡ Τάξις τῆς Βασιλικῆς Ἀψίδος εἰς τὸν ἀγγλοσαξωνικὸν Τ\ ἔχει θεωρητικῶς ξεχωριστὴν διοίκησιν καὶ λογίζεται ἐπιγενόμενον Τ\ σώμα, μὴ ἀνῆκον εἰς τὸν Κυανοῦν Τ\ (ἐκεῖ ἄλλωστε (Β\Ἀ\) ἐπικρατεῖ τὸ ἐρυθρὸν χρώμα), ὡστόσον αἱ διοικήσεις τῶν δύο σωμάτων φυσικῶς συμπίπτουν εἰς τὸ αὐτὸ πρόσωπον. Ὥστε ὁ Δοῦξ τοῦ Κέντ ἐν τῷ Ἠνωμένῳ Βασιλείῳ εἶναι ταυτοχρόνως Μ\Δ\ τῆς Ἠ\Μ\Στ\ τῆς Ἀγγλίας, ἀλλὰ καὶ Μ\Ἑτ\ τῆς τάξεως τῆς Βασιλικῆς Ἀψίδος τῆς Ἀγγλίας!

Καὶ τοῦτο συμβαίνει ἐνῷ παντοῦ ἀνὰ τὸν Κόσμον αἱ Μ\Στ\ ἀναγνωρίζουν τὰ ἐπιγενόμενα τεκτονικὰ σώματα ὡς κανονικὸν Τ\, ἔχοντας ἀνταλλάξει μετ’ αὐτῶν καὶ χάρτες ἀμοιβαίας ἀναγνωρίσεως καὶ συνεργασίας (τὰ γνωστὰ Κονκορδάτα), πλῆν ὅμως αἱ ἑκάστοτε διοικήσεις τῶν δύο σωμάτων εἶναι πάντοτε διακριταὶ καὶ ἀπολύτως κεχωρισμέναι. Μὲ τὴν ἀναφερθείσαν ἤδη ἐξαίρεσιν τῆς Β\Ἀ\ ἐν τῷ ἀγγλοσαξωνικῷ Τ\. Σαφῶς δὲ τὰ ἐπιγενόμενα, οἱ ἑκάστοτε Τύποι ἢ Τάξεις, ἐξαρτῶνται ἀπολύτως ἐκ τῶν Μ\Στ\, καθόσον ἐξ αὐτῶν ἀντλοῦν πάντοτε τὰ νέα των μέλη ὡς κανονικοὺς τέκτονας.

            Εἰς τὴν ἀπευκταίαν περίπτωσιν κατὰ τὴν ὁποίαν ἡ διοίκησις Μ\Στ\ καὶ ἐπιγενομένων Σωμάτων ταυτισθεῖ, τότε ἡ Μ\Στ\ θὰ ἀντιμετωπίσει πρόβλημα ἀναγνωρίσεως. Καὶ οὕτω εἰσαγόμεθα εἰς ἕτερον φλέγον καὶ πολύπλοκον ζήτημα. Κατὰ παράδοσιν εἰς κάθε κρατικὴν ἐπικράτειαν δέον νὰ ἀντιστοιχεῖ καὶ μία Τ\διοίκησις – δικαιοδοσία. Αἱ ἀνὰ τὸν Κόσμον Τ\διοικήσεις ἀνταλλάσσουν μεταξύ των, ὅπως εἶναι φυσικόν, διπλωματικὰς σχέσεις. Ἀλληλοαναγνωρίζονται δηλαδή.  Πλῆν ὅμως κατὰ καιροὺς διασπαστικαὶ κινήσεις ἔχουν παρατηρηθεῖ καὶ ἐδῶ ἀκριβῶς ἀναφύεται τὸ ζήτημα: Ἐφόσον δύο Τ\ δυνάμεις εἰς τὴν αὐτὴν ἐπικράτειαν εἶναι Κανονικαί, ποίαν θὰ ἀναγνωρίσει μία ἄλλη ξένη δύναμις; Συνήθως διπλωματικαὶ σχέσεις διατηροῦνται μετὰ τῶν ἀρχαιοτέρων Τ\ δυνάμεων σὲ μίαν έπικράτειαν, χωρὶς ὅμως νὰ παραγνωρίζεται καὶ ἡ τυχὸν Κανονικότης ἄλλων δυνάμεων εἰς τὴν αὐτὴν ἐπικράτειαν. Οὕτω ἐν Ἑλλάδι σήμερον ἔχωμεν δύο κανονικὰς Τ\ Δυνάμεις μὲ τὴν αὐτὴν δικαιοδοσίαν (ἑλληνικὴν ἐπικράτειαν), τὴν Μ\ Στ\ τῆς Ἑλλάδος καὶ τὴν Ἐ\Μ\Στ\τῆς Ἑλλάδος. Ἐν Ἑλλάδι σήμερον ὑπάρχουν ἄλλαι 8-9 «Μ\Στ\», αἱ ὁποῖαι ὅμως, οὔτε ἀναγνωρίζονται ἀπὸ Μ\δυνάμεις τοῦ ἐξωτερικοῦ, οὔτε εἶναι Κανονικαί.

Ἡ Κανονικότης στὸν Τ\εἶναι ἕν ἀκόμη παράδειγμα πολυπλοκότητος. Κανονικαὶ θεωροῦνται γενικῶς αἱ Τ\ δυνάμεις αἱ ὁποῖαι δέχονται καὶ ἐφαρμόζουν ἀπαρεγκλίτως τὰ 25 Ἀρχαία Ὁριοθέσια τοῦ Τ\ (25 Landmarks). Τὰ εἰκοσιπέντε αὐτὰ σημεία καλύπτονται κατὰ κοινὴν ὁμολογίαν ὑπὸ νέφους μυστηρίου. Γενικῶς δεχόμεθα ὅτι τὰ Ἀρχαία Ὁριοθέσια θὰ πρέπει γιὰ νὰ ἀναγνωρίζονται ὡς τέτοια: α΄) νὰ ἰσχύουν ἀπὸ «ἀμνημονεύτων χρόνων» καὶ β΄) νὰ ἀποτελοῦν τόσον σημαντικὴν καὶ ἀπαραίτητον συνθήκην διὰ τὸν Τ\, ὥστε ὁ Τ\ θὰ ἔπαυε νὰ εἶναι Τ\ ἄνευ αὐτῶν. Κατ’αὐτὸν τὸν τρόπον καταλήγωμεν εἰς 5 Ὁριοθέσια:

·         Πίστην εἰς τὸν Θεόν (Μ\Ἀ\τοῦ Σ\)

·         Ὕπαρξιν εἰς τὴν κοινὴν θέαν τῆς Β\τ\Ἱ\Ν\

·         Τέκτονες δύνανται νὰ γίνουν οἰκείᾳ βουλήσει μόνον ἄνδρες, ἐλεύθεροι, χρηστοήθεις καὶ ἐνήλικες

·       Ὁ Τἐκτων ὀφείλει ὑποταγὴν εἰς τὸν Ἀνώτατον Ἄρχοντα καὶ εἰς τὴν ἡγεσίαν τῆς Συντεχνίας - Τάγματος

·         Πίστην εἰς τὴν ἀθανασίαν τῆς ψυχῆς.

Σαφῶς, Σεβ\Διδ\, ἡ πολυπλοκότης τοῦ Τ\ ἐπεκτείνεται καὶ εἰς ἕτερα πεδία ὡς αἱ σχέσεις τοῦ τάγματος ἡμῶν μετὰ τῆς θρησκείας καὶ τῆς πολιτείας, τὰ ἰσχύοντα περὶ τεκτονικῶν δικαιοδοσιῶν, ἡ ταυτόχρονος ὕπαρξις Μ\Στ\ καὶ ὁμοσπονδιῶν Μ\Στ\ (ὡς ἐν Γερμανία), ἡ ὕπαρξις πληθώρας Τυπικῶν ἀνοίγματος καὶ κλεισίματος τῶν ἐργασιῶν ἡμῶν καὶ τῶν μυήσεων, ἡ ταυτόχρονος ὕπαρξις Μ\Στ\ καὶ Μ\Ἀ\, ἡ ὕπαρξις Στ\μεικτῶν ἢ καὶ ἀμειγῶς γυναικείων, ἡ ὕπαρξις ἐρευνητικῶν Στ\, ἡ ὕπαρξις Στ\ἐγχρώμων ἀδ\ (Prince Hall), χριστιανικῶν Μ\Στ\, τεκτονικῶν σωμάτων ὅπως οἱ Shriners ἐν Ἀμερικῇ. Πλῆν τὸ ζητούμενον διὰ τοῦ τεκτ\ τούτου τεμαχίου δὲν εἶναι ἐπ’οὐδενὶ ἡ ἐξάντλησις τοῦ θέματος, τοῦτο εἶναι ἔργον σοβαρᾶς συγγραφῆς καὶ βιβλίων. Σκοπὸς εἶναι νὰ καταδειχθεῖ ἀκριβῶς τὸ πολύπλοκον καὶ μὴ δογματικὸν τοῦ χαρακτῆρος τοῦ Θεσμοῦ μας, ὁ ὁποῖος ἔχωμεν τὴν γνώμην ὅτι ὠφέλησεν τὴν ἀνθρωπότητα ἐν συνόλῳ ὅσον ὀλίγοι ἀντίστοιχοι θεσμοί. Ὁ τέκτων, ἂς συμφωνήσωμεν, οὑδέποτε παύει τὴν ἀναζήτησιν, οὐδέποτε ἱκανοποιεῖται καὶ «οὑδὲν θέτει ὅριον εἰς τὴν ἀναζήτησιν τῆς ἀληθείας». Ἐχθροὶ τοῦ Τέκτονος εἶναι πάντοτε ἡ ἡμιμάθεια, ὁ φανατισμὸς καὶ ἡ τυραννίς. 

Επανοδος στις Στοές

Ένα εργώδες για τους περισσότερους αδδ:. στον τόπο μας Καλοκαίρι ήρθε στο τέλος του. Ο καιρός κύλισε σχετικά ήρεμα και δημιουργικά στο νησί μας, το οποίο και φέτος, παρά την οικονομική κρίση, κατακλύστηκε από επισκέπτες.

Για εμάς τους Τέκτονες το τέλος του Καλοκαιριού σηματοδοτεί ταυτόχρονα και την έναρξη της νέας τεκτονικής περιόδου, αφού αρχίζουν σε λίγο και πάλι οι εργασίες στις Στοές μας.

Φέτος βέβαια οι αδδ:. έχουν να αντιμετωπίσουν την δύσκολη οικονομική κατάσταση. Πρέπει να καταβάλλουν έναν εσμό χρημάτων για φόρους, έκτακτες εισφορές, λογαριασμούς που επιβαρύνουν κάθε ελληνικό νοικοκυριό. Παράλληλα δεν είναι μυστικό ότι στις τάξεις μας πολλοί έχουν κτυπηθεί από την οικονομική κρίση και δυσκολεύονται να φέρουν εις πέρας τις υποχρεώσεις τους ή ακόμα είναι και άνεργοι. Η βοήθεια προς αυτούς είναι για εμάς τους υπόλοιπους, όσο μπορούμε, κεφαλαιώδης υποχρέωση, αδήριτη εσωτερική ανάγκη.

Τέλος πάντων για μας, παρά τις δυσκολίες, η τεκτονική περίοδος που ανοίγει τις επόμενες ημέρες πρόκειται να είναι λίαν ενδιαφέρουσα, αφού σύντομα θα αναγγελθούν και επίσημα χαρμόσυνες ειδήσεις για τον Τεκτονισμό του νησιού μας. Μέσα στην καταιγίδα των δραματικών για την χώρα και την κοινωνία μας εξελίξεων, εμείς προχωράμε αποφασισμένοι να τιμήσουμε τις παραδόσεις μας, να συνεχίσουμε την ανοικοδόμηση του εσωτερικού μας Ναού, να σταθούμε αντάξιοι των προκατόχων μας σε όλα τα επίπεδα.

Ο στόχος φαντάζει ακατόρθωτος. Όμως έχουμε κίνητρο τα φωτεινά παραδείγματα των ενδοξοτάτων αδδ:. μας, οι οποίοι αιώνες τώρα λαμπρύνουν με την παρουσία και την βιωτή τους τις στήλες μας. Έχουμε κίνητρο τον ενθουσιασμό μας και την αγάπη μας για τον θεοφιλή θεσμό μας στον οποίον οφείλουμε τόσα. Έχουμε κίνητρο την αγάπη για την Πατρίδα μας, η οποία στις δύσκολες ώρες που περνά, έχει ανάγκη τον ισχυρό Τεκτονισμό με τις διδασκαλίες του, την αρχαία του σοφία, τις διεθνείς του διασυνδέσεις. Οπότε είμαστε αποφασισμένοι. Θα προχωρήσουμε.

Καλό Χειμώνα!

ΕΥΧΕΣ

Σε όλους τους φιλτάτους αδελφούς και στους φίλους του ιστολογίου μας ευχόμαστε Καλό Πάσχα και Καλή Ανάσταση!

Επίσης στους συμπατριώτες και στο Νησί μας ευχόμαστε καλή σεζόν, με πολλούς επισκέπτες και καλές δουλειές!

ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΣΤΕΡΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Ένας νέος και καλός αδελφός μας αλίευσε την παρακάτω είδηση από τη σελίδα των αδελφών μας στην Ζάκυνθο. Συγχαίρουμε τους αδελφούς για τις δράσεις τους και αναδημοσιεύουμε την είδηση:

Η Στοά μας σε πρόσφατη συνεδρίασή της απεφάσισε να διευρύνει την φιλανθρωπική και κοινωνική της δραστηριότητα. Η δύσκολη οικονομική συγκυρία έχει επιδεινώσει κατά πολύ το βιοτικό επίπεδο κάποιων συνανθρώπων συμπολιτών μας. Ηθική αλλά και ιστορική υποχρέωση της στοάς μας είναι την δύσκολη αυτή περίοδο να εντατικοποιήσει την φιλανθρωπική της δράση εντάσσοντας σε αυτήν τους ανθρώπους εκείνους όπου και πριν ακόμα την οικονομική κρίση βρίσκονταν σε δυσκολία να ανταποκριθούν στις απολύτως αναγκαίες βιοποριστικές ανάγκες. Η Στοά μας προχώρησε σε μια καταγραφή των οικογενειών αυτών σε συνεργασία με αρμόδιους Δημόσιους φορείς καθώς και στα αγαθά εκείνα που μπορούν να καλύψουν ένα μέρος από τις διατροφικές ανάγκες ενός μήνα. Ξεκινάμε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα να τροφοδοτούμε 55 συνανθρώπους μας που κατοικούν σε όλη τη Ζάκυνθο και οι οποίοι ζουν σε άθλιες συνθήκες. Στόχος μας είναι να καλύψουμε μέρος των αναγκών των αυτών σε μια σταθερή μηνιαία βάση παρέχοντάς τους τα υλικά εκείνα αγαθά τα οποία θεωρούμε ότι τουλάχιστον μπορούν να τους διατηρήσουν στην ζωή και παράλληλα το αίσθημα εκείνο ότι συνάνθρωποι τους γνωρίζουν την ύπαρξή τους, κατανοούν τις ανάγκες τους και ότι έχουν την ηθική και ψυχική μας συμπαράσταση. Επιδιώκουμε η δραστηριότητα αυτή να έχει μόνιμο και συνεχή χαρακτήρα στηριζόμενη στην εθελοντική προσφορά της Στοάς μας, στοχεύοντας όμως σε μια ευρύτερη ευαισθητοποίηση των συνανθρώπων μας στην παροχή κάθε είδους βοήθειας στις ευάλωτες, ευαίσθητες και ευπαθείς οικογένειες της Ζακύνθου.

Φιλική Εταιρεία στο Ιόνιο – Διερευνώντας τους παράγοντες ίδρυσης της Φιλικής Εταιρείας στα Νησιά του Ιονίου

Φίλοι είχαν την καλωσύνη να μας γνωστοποιήσουν το παρακάτω αξιόλογο άρθρο, το οποίο κυκλοφορεί στο διαδίκτυο. Το αναδημοσιεύουμε από τον λευκαδίτικο ιστότοπο όπου βρίσκεται:

http://www.kolivas.de/2011/02/φιλική-εταιρεία-στο-ιόνιο-διερευνώντ/

ΝΙΚΟΣ Κ. KΟΥΡΚΟΥΜΕΛΗΣ,

Διδάκτωρ Φιλοσοφίας

Ένα από τα πλέον καίρια ερωτήματα, που πρέπει να τεθούν κατά τη διαδικασία διερεύνησης των παραγόντων που συνέβαλαν στην ίδρυση και τη λειτουργία της Φιλικής Εταιρείας, είναι εάν τα πρόσωπα, που αναμίχθηκαν σε αυτές, ενέργησαν μεμονωμένα και από προσωπικούς λόγους ή από εταιριστικό καθήκον, οργανωμένα σε εταιρείες (μυστικές και φανερές, συλλόγους ή και απλές ομάδες.

Πιο συγκεκριμένα: συμμετείχαν ως πρόσωπα που συνδύασαν την τεκτονική με την εταιριστική ιδιότητα ή ως μέλη των Ελευθεροτεκτονικών Στοών, που λειτουργούσαν τότε υπό την «Γαληνοτάτη Μεγάλη Ανατολή της Ελλάδος εν Ανατολή Κερκύρας» (1812), με κύριο συντελεστή στη λήψη των αποφάσεων τον Zακύνθιο Διονύσιο κόμη δε Ρώμα, πρώην πρύτανη Κερκύρας και γερουσιαστή της Επτανήσου Γερουσίας, που αργότερα εξελίχθηκε σε απόλυτο χειριστή των πραγμάτων της Φιλικής και του επαναστατικού Αγώνα στη Δυτική Ελλάδα. (1)

Σύμφωνα με τις κρατούσες απόψεις, ο Διαφωτισμός είναι ο κύριος δημιουργικός παράγων των επαναστατικών γεγονότων, καθώς, μεταξύ των άλλων, του χρεώνονται Επαναστάσεις, όπως η Αμερικανική (1776), η Γαλλική (1789) και η Ελληνική (1821), τα πολιτικά κείμενα των οποίων είναι σαφώς διατυπωμένα, σύμφωνα με τα δικά του ιδεολογικά πλαίσια. (2)

Ειδικότερα για την Ελληνική Επανάσταση (1821), γίνεται αναφορά και σε συγκεκριμένη εκδήλωσή του που ονομάζεται «Ελληνικός Διαφωτισμός», ο οποίος προσαρμόζει τις αρχικές ιδέες στις ανάγκες του υπόδουλου ελληνικού έθνους. Αυτό το «ιδεολογικό, φιλολογικό, γλωσσικό και φιλοσοφικό ρεύμα» εμφανίστηκε όπου υπήρξε οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των Ελλήνων, με αποτέλεσμα τα μέλη συγκεκριμένων κοινωνιών, όχι υποχρεωτικά εντός του ελληνικού χώρου, ως φορείς εκπαιδευτικής ανανέωσης, να επιδιώξουν σε πρώτη φάση την ανάπτυξη της ελληνικής παιδείας και, στη συνέχεια, την επαφή με το ευρωπαϊκό πνεύμα, μέσω των κειμένων (πρωτότυπων ή σε μετάφραση). Με αυτό τον τρόπο, αρκετά ενωρίς μεταφράστηκαν στα ελληνικά έργα των διαφωτιστών, ενώ προς τα μέσα της περιόδου εκδόθηκαν και πρωτότυπα έργα Ελλήνων (και η επτανησιακή συμβολή εδώ είναι αξιοσημείωτη, καθώς συμπεριλαμβάνονται τα έργα του Ευγένιου Βούλγαρη και του Νικηφόρου Θεοτόκη). (3)

Ο Ελληνικός Διαφωτισμός, ακολουθώντας τα πρότυπά του, επεδίωξε τη γενική εκπαίδευση και την απαλλαγή από τις προλήψεις και τις δεισιδαιμονίες και εναντιώθηκε στο πολιτικό, κοινωνικό και θρησκευτικό κατεστημένο της εποχής του. Παρουσίασε, όμως, σημαντικές διαφορές από αυτά. Ως ιδεολογικό ρεύμα το κύριο αίτημά του, η Παιδεία, είχε ως αποκλειστικό σκοπό την απελευθέρωση του Έθνους και από τα συστατικά του, η εναντίωση στο κατεστημένο της εκκλησίας έφθανε σε πολύ χλιαρές αντικληρικές απόψεις και, σε καμία περίπτωση, στην αθεΐα. (Η επτανησιακή συμβολή σημειώνεται και εδώ με την προϋπόθεση ο ανώνυμος συγγραφέας της Ελληνικής Νομαρχίας, ήτοι «του Λόγου περί Ελευθερίας», να είναι ο Κερκυραίος Ιωάννης Πασχάλης – Δονάς). (4)

Με το τέλος της Βενετικής διοίκησης και την εγκατάσταση επαναστατικών δημαρχείων (1797) από τα Γαλλικά δημοκρατικά στρατεύματα, που με τα χρώματα της Κισαλπινικής δημοκρατίας κατέλαβαν τα νησιά του Ιονίου και τις βενετικές κτήσεις στην Ήπειρο (το Βουθρωτό, την Πάργα, τη Βόνιτσα, την Πρέβεζα), εισέρρευσαν στην περιοχή τα κηρύγματα της Γαλλικής Επανάστασης. Σύντομα, διάφορα σωματεία Ιακωβίνων ανέλαβαν την πολιτική και κοινωνική διαπαιδαγώγηση του πληθυσμού, ενώ στο κρατικό τυπογραφείο, που εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα, τυπώθηκαν μεταξύ των άλλων επαναστατικών προκηρύξεων και ελληνικά επαναστατικά φυλλάδια, τα οποία μαζί με τις εκδόσεις του Κοραή, έπαιξαν σημαντικότατο ρόλο στην αφύπνιση και την τόνωση του πατριωτισμού του ελληνικού πληθυσμού της περιοχής. Τα φυλλάδια αυτά ήταν:

α. Ο ΘΟΥΡΙΟΣ ΤΟΥ ΡΗΓΑ (Ως πότε παλικάρια), δίφυλλο τετρασέλιδο εις 4ο σχήμα.

β. Ο ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ ΤΟΥ ΡΗΓΑ (Όλα τα έθνη πολεμούν), εξάφυλλο – δωδεκασέλιδο εις 8ο σχήμα.

γ. Ο ΥΜΝΟΣ στον ΜΠΟΝΑΠΑΡΤΕ του Χριστόφορου Περραιβού (Τι θάμβος κι άμετρος χαρά), δίφυλλο – τετρασέλιδο εις 8ο σχήμα.

Ειδικότερα, στην Κέρκυρα, που εγκαταστάθηκε η επαρχιακή επαναστατική διοίκηση, ως ιακωβινικά σωματεία αναφέρονται η «Πατριωτική Εταιρία Δημόσιας Μόρφωσης» και η «Συνταγματική Λέσχη», των οποίων, εκτός της πολιτικής κριτικής και της πνευματικής αντίδρασης, παράλληλο έργο υπήρξε η αφύπνιση της εθνικής συνείδησης και η γέννηση των πρώτων ελπίδων για την εθνική αποκατάσταση του ελληνικού πληθυσμού. Είναι χαρακτηριστική η αιτιολογία που προέβαλε το κομιτάτο της κοινής σωτηρίας για την ίδρυση της Πατριωτικής Εταιρείας (Πρακτικό Προσωρινού Δημαρχείου, 28 Σεπτεμβρίου 1797) «… Ο λαός μπορεί να ονομαστεί ελεύθερος τότε μόνον όταν διαπαιδαγωγηθεί, όταν απελευθερωθεί από τις αλυσίδες των προλήψεων και προχωρήσει στο δρόμο της Αρετής …».

Από τα μέλη αυτών των λεσχών κάποια (Π. Α. Βονδιώλης, Σπυρίδων Γεώργιος κόμης Θεοτόκης, Π. Ν. Κουαρτάνος, Νικόλαος Μπαρμπάτης, Νικόλαος Λοβέρδος, Δημήτριος Αρλιώτης, Δημήτριος Δελβινιώτης, Ιωάννης Βαπτιστής κόμης Θεοτόκης) δραστηριοποιήθηκαν πολιτικά σε όλο το πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα.

Στην αφύπνιση της εθνικής συνείδησης συνέβαλε σημαντικά και η κατάταξη Ελλήνων εθελοντών σε γαλλικές στρατιωτικές μονάδες, όπως των «Ελαφρών κυνηγών της Ανατολής» του Νικόλαου Παπάζογλου και τα συντάγματα των Πελοποννησίων, των Ακαρνάνων, των Χειμαριωτών και των Σουλιωτών.

Τους Γάλλους δημοκρατικούς διαδέχθηκε κοινή ρωσο – τουρκική διοίκηση, η οποία στις 9/21 Μαρτίου 1800 αναγνώρισε τα νησιά του Ιονίου και τις βενετικές κτήσεις ως ομοσπονδιακή δημοκρατία με την ονομασία «Δημοκρατία των Επτά Ενωμένων Νησιών» (Επτάνησος Πολιτεία και Repubblica Settinsulare) με σύνταγμα, σημαία, στρατό και διπλωματική εκπροσώπηση. Η Επτάνησος Πολιτεία, το πρώτο κράτος Ελλήνων στον εθνικό χώρο, έκανε ευρύτατη χρήση του όρου «Γένος» για τον προσδιορισμό υπηρεσιών και ιδρυμάτων της, όπως «Βιβλιοθήκη του Γένους» και «Τυπογραφία του Γένους» και αναπτέρωσε τις ελπίδες του Πανελληνίου για εθνική αποκατάσταση.

Παράλληλα, συνέβησαν δυο μεγάλης πολιτικής σημασίας γεγονότα:

Πρώτο: Στην προσπάθεια των εκπροσώπων του παλαιού (αριστοκρατικού) καθεστώτος να επιβληθούν πλήρως, αντέδρασαν στην Κέρκυρα τα εκπαιδευμένα, πλέον, ενεργά πολιτικά στοιχεία και συγκρότησαν πολιτικό μόρφωμα με τη συμμετοχή των παραγωγικών τάξεων που αυτοπροσδιορίσθηκε ως «Έντιμη Αντιπροσωπεία» (Οnoranda Deputazione). Αυτή σε μια προσπάθεια ουσιαστικής παρέμβασης στα πολιτικά δρώμενα, ψήφισε το δικό της καταστατικό χάρτη με τον τίτλο «Έκθεσις συστατική γιναμένη από τη Δεπουτατζιόν της Χώρας, Μπόργκων και Ξεχώρου της νήσου των Κορυφών, τας 21 Οκτωβρίου 1801», που, παρά τις νομοτεχνικές ατέλειές του, αποτελεί ένα σημαντικότατο πολιτικό κείμενο του νέου ελληνισμού.

Δεύτερο: Μια συμπαγής αν και ευρύτατη πολιτική ομάδα, που επιθυμούσε την πλήρη αποκατάσταση του ελληνικού χαρακτήρα της Πολιτείας, υπό τους δυο αιρετούς ηγεμόνες του Κράτους και Προέδρους της Επτανήσου Γερουσίας, τον Κερκυραίο Σπυρίδωνα – Γεώργιο κόμη Θεοτόκη και τον Ζακύνθιο Αντώνιο κόμη Κομούτο, και υπό την καθοδήγηση του γραμματέα της επικράτειας Ιωάννη κόμη Καποδίστρια, προώθησε νομοθετικές ρυθμίσεις για την ελληνική γλώσσα και την ελληνική εκπαίδευση. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα λόγου του Σπυρίδωνα – Γεώργιου κόμη Θεοτόκη (14/26 Οκτωβρίου 1803 «…Το Έθνος μας που αναγεννήθηκε απόκτησε όνομα ελληνικό, πατρίδα ελληνική και ελευθερία ελληνική …».

Όταν έναν ακριβώς μήνα μετά τη συνθήκη του Τίλσιτ (7 Ιουλίου 1807), επανήλθαν τα ναπολεόντεια αυτοκρατορικά στρατεύματα στην περιοχή και προσάρτησαν τα νησιά στη γαλλική επικράτεια, βρήκαν μια άλλη κοινωνία από εκείνη που είχαν βρει τα στρατεύματα της Δημοκρατίας το 1797, τότε που ο φιλόλογος Αρνώ έγραφε στον στρατηγό Βοναπάρτη σχετικά με τη μορφή της πρώτης επαναστατικής προκηρύξεως προς τους Ιονίους: «…Επεδίωξα να συνδυάσω μια κάποια ανωτερότητα με πολύ απλότητα. Οι Έλληνες με τους οποίους θα έχωμε να κάμωμε δεν είναι ούτε ούτε Ευριπίδες ούτε Πλάτωνες. Αντίθετα, λένε ότι είναι πολύ απλοί..»

Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται ότι μεταξύ των χώρων ανάπτυξης των ιδεών του Διαφωτισμού και εξ αυτού των επαναστάσεων υπήρξαν και οι Μυστικές Εταιρείες. Εύλογο, λοιπόν, είναι το ερώτημα εάν ο Ελεύθερος Τεκτονισμός συνέβαλε στη γέννηση και την ανάπτυξη της Φιλικής Εταιρείας γενικότερα και στον Ιόνιο χώρο ειδικότερα.

Κατά τον Απόστολο Βακαλόπουλο «…κατά τις αρχές του 19ου αιώνα, οι μυστικές εταιρείες είναι το μόνο καταφύγιο των φιλελεύθερων ιδεών. Πολλές μάλιστα από αυτές γεννήθηκαν μέσα στους κόλπους του μασονισμού. Γι’ αυτό, πρέπει να ερευνηθούν συστηματικά οι σχέσεις των προεπαναστατικών ελληνικών μυστικών εταιρειών και προ πάντων της Φιλικής, με τον τεκτονισμό…». (6)

Επίσης, ο Γιάννης Κορδάτος γράφει για τον Ρήγα Φεραίο « …αν δεν περνούσε από το σχολείο του μασονισμού και του καρμποναρισμού, δε θα μπορούσε να’ ναι μπασμένος στο συνωμοτικό πνεύμα της τοτινής εποχής και να δράσει όπως έδρασε…». (7)

Όμως, καθώς, σύμφωνα με περιγραφή μέλους του, ο τεκτονισμός είναι ένα «ιδιότυπο σύστημα ηθικής»,το οποίο «χρησιμοποιεί αλληγορίες και σύμβολα παρμένα από τις συντεχνίες των οικοδόμων των Μέσων Χρόνων, εντελώς ξένο προς τις πολιτικές και θρησκευτικές διενέξεις, φθάνει μάλιστα στο να απαγορεύει ακόμα και τις σχετικές συζητήσεις μέσα στις Στοές». (8)

Και καθώς, επίσης, η Στοά περιγράφεται από Βρετανό συγγραφέα της περιόδου 1800 – 1821 ως «…μια ειρηνική λέσχη κοινωνικότητας, μια ήσυχη γωνιά στην οποία καταφεύγουν τα πιο αξιοσέβαστα μέλη της κοινωνίας για να απολαύσουν μια ευχάρι στη χαλάρωση από το μόχθο της ημέρας …». (9)

Το υποχρεωτικό ερώτημα είναι πόσο ευσταθούν οι απόψεις τεκτόνων και εναντίων, όπως του αβά Μπαρουέλ, που υποστηρίζουν ότι ο τεκτονισμός υπήρξε « …Ο μέγας σκηνοθέτης όλων των εθνικών και κοινωνικών επαναστάσεων στα 50 χρόνια μεταξύ του 18ου και του 19ου αιώνα, γιατί είχε πάντα σκοπό την ανατροπή παντός βωμού και παντός θρόνου…». (10)

Για να μη μακρηγορούμε, η κρατούσα επιστημονική άποψη γύρω από τον πόλεμο της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας, τη Γαλλική και την Ελληνική Επανάσταση είναι ότι «…Ο τεκτονισμός ως οργάνωση ήταν τελείως αμέτοχος και σε αυτές και σε οποιαδήποτε άλλη επανάσταση ή και κίνηση πολιτικής χροιάς (…) όμως ο Τέκτων έχει όχι μόνο το δικαίωμα αλλά και καθήκον να μετέχει της πολιτικής, υπό την προϋπόθεση όταν προσέρχεται στη Στοά (…..) να αφήνει έξω από τη θύρα της τα ατομικά του αξιώματα και τις ατομικές του απόψεις και απασχολήσεις …». (11)

Είναι αποδεδειγμένο ότι οι Στοές για λόγους ιδεολογίας αλλά και δεοντολογίας απείχαν από παρόμοιες ενέργειες, άλλωστε «… κάθε φορά που οι Τέκτονες έκριναν ότι για μια συγκεκριμένη δράση τους ως άτομα χρειαζόταν μια οργανωτική δομή κατέφευγαν στη σύσταση κάποιας εξωτεκτονικής οργάνωσης…» και στους μηχανισμούς της εξακτίνωσης. Σαφές παράδειγμα, κατά τον Χ .Α. Ριζόπουλο, είναι η οργάνωση της Βοστώνης «Τέκνα της Ελευθερίας», τα μέλη της οποίας πραγματοποίησαν το περίφημο «Πάρτι του Τσαγιού», στις 16 Δεκ 1773, η οποία συνεδρίαζε στην ίδια ταβέρνα («Ο πράσινος Δράκος και τα οικόσημα του Τεκτονισμού») με τη Στοά του Αγίου Ανδρέα.

Ειδικότερα για τη Φιλική, σημειώνουμε ότι στα απομνημονεύματά του ο Εμμανουήλ Ξάνθος περιγράφει ακριβώς τα γεγονότα που τον οδήγησαν στην ίδρυσή της, λέγοντας ότι κατά τη μύησή του σε τέκτονα συνέλαβε την ιδέα της ιδρύσεως μιας επαναστατικής εταιρείας κατά τον τύπο των τεκτονικών στοών: «…Μεταβάς ακολούθως εις την Αγίαν Μαύραν, διά παρακινήσεως φίλου του τινός Παναγιωτάκη Καραγιάννη, εισήχθη εις την εταιρείαν των ελευθέρων Κτίστων (μασόνων) ων δε ιδεών ελευθέρων και πνέων πάντοτε μίσος κατά της τουρκικής τυραννίας συνέλαβε αμέσως την ιδέαν ότι εδύνατο να ενεργηθή μια μυστική εταιρεία κατά τους κανόνας ταύτης των ελευθέρων κτίστων, βάσιν έχουσα την ένωσιν όλων των εν Ελλάδι και εις άλλα μέρη ευρισκομένων διαφόρων καπιτάνων αρματολών και άλλων επισήμων πάσης τάξεως ομογενών, δια να ενεργήσωσιν, ευκαιρίας δοθείσης την απελευθέρωσιν της Πατρίδος…». Το απόσπασμα των απομνημονευμάτων απαντά στο κύριο ερώτημα εάν η Φιλική ιδρύθηκε από κάποιους τέκτονες ή κάποια συγκεκριμένη Τεκτονική Στοά.

Η Φιλική Εταιρεία (1814) υπήρξε μια από τις πολλές μυστικές επαναστατικές εταιρείες που παρουσιάστηκαν το πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα στην Ευρώπη, όπως οι Καρμπονάροι, οι Δεκεμβριστές, οι «Καλοί Εξάδελφοι», τα μέλη του «Δεσμού της Αρετής», με πολύπλοκες ιεροτελεστίες που θύμιζαν πολύ τον τεκτονισμό. Πριν από τη Φιλική Εταιρία υπήρξαν άλλες ελληνικές μυστικές εταιρείες, όπως το «Ελληνόγλωσσον Ξενοδοχείον», που ιδρύθηκε στο Παρίσι το 1809, με σκοπό την φροντίδα των αναγκών των Ελλήνων της Γαλλίας, αλλά με δομές εσωτερικού τάγματος. Τα μέλη της εταιρείας φορούσαν δαχτυλίδι που είχε ως σήμα δυο ενωμένα χέρια που περιβάλλονταν κυκλικά από τα γράμματα ΦΕΔΑ «Φιλίας Eλληνικής Δεσμός Άλυτος». Μέλος της υπήρξε ο άλλος ιδρυτής της Φιλικής Αθανάσιος Τσακάλωφ.

Άλλες εταιρείες που χρησιμοποιήθηκαν για την συγκάλυψη συνωμοτικών ενεργειών ήταν η υπό βρετανικό έλεγχο «Φιλόμουσος Εταιρεία των Αθηνών»(1813), που σκοπό είχε την προστασία των αρχαιοτήτων και την οργάνωση σχολείου στην Αθήνα και το ρωσικό αντίβαρό της η «Εταιρεία των Φίλων των Μουσών» που ίδρυσε ο Καποδίστριας στη Βιέννη (1814), με σκοπό τη συλλογή χρημάτων για την ενίσχυση Ελλήνων που θα φοιτούσαν σε ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά ιδρύματα. Επίσης, το επιστημονικό σωματείο επιμόρφωσης «Ιονική Ακαδημία» που ίδρυσαν οι Αυτοκρατορικοί Γάλλοι (1808) στην Κέρκυρα και το βρετανικό αντίστοιχό του στη Ζάκυνθο (1811). Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος της συμμετοχής των Ελλήνων στις διάφορες εταιρείες ολόκληρο τον 19ο αιώνα δίδεται το παράδειγμα του Φιλικού και αγωνιστή της Επανάστασης Παναγιώτη Καλέβρα, ο οποίος στα απομνημονεύματά του αναφέρεται στη συμμετοχή του σε διάφορες μυστικές επαναστατικές εταιρείες πριν και μετά τη Φιλική. (12)

Από τις υπάρχουσες πηγές γνωρίζουμε τη διαδρομή των μυήσεων στη Φιλική στα νησιά του Ιονίου ως εξής:

Ο Παναγιώτης Χιώτης γράφει στην «Ιστορία του Ιονίου Κράτους» (13) «… ο Ρώμας κατήχησε τον Μαρίνον Μεταξάν εις Κεφαλληνίαν, όστις πρώτος διέδωκε το μυστήριον εκεί (….). Ακολούθως μετεδόθη και εις τους προύχοντας εν Κερκύρα και εξαιρέτως προς τον Κωνσταντίνον Γεροστάθην και Ιωάννην Κεφαλά, Καποδίστριαν Αυγουστίνον και Βιάρον και Αρλιώτην…» και αλλού ότι «οι κατά τόπους υποληπτικωτέροι» υπήρξαν «… εν Επτανήσω τοιούτοι οι κόμης Βιάρος Καποδίστριας και Κωνσταντίνος Γεροστάθης εν Κερκύρα, Γεώργιος Λουρόπουλος εν Παξοίς, κόμης Διονύσιος δε Ρώμας και κόμης Αναστάσιος Φλαμπουριάρης εν Ζακύνθω ….». Σημειώνεται ότι από όλους αυτούς μόνο του Λουρόπουλου δεν έχει εξακριβωθεί η τεκτονική ιδιότητα. (14)

Από τα αρχεία Ρώμα, Στεφάνου, Δραγώνα, Καρβελλά, που χρησιμοποιεί ο Χιώτης, γνωρίζουμε ότι εκτός της Ζακύνθου και στην Κέρκυρα λειτουργούσε τουλάχιστον από το 1817, περίοδο αυστηρότατης αστυνόμευσης του Ιονίου Κράτους από τα όργανα του προτεκτοράτου, επιτροπή της Φιλικής, στην οποία μετείχαν άτομα από το συγγενικό και το φιλικό περιβάλλον του Υπουργού Εξωτερικών του Τσάρου, στην πλειοψηφία τους, εξακριβωμένα μέλη τεκτονικών στοών. Βέβαια, αναπάντητο παραμένει το ερώτημα (μετά την καταστροφή των Καποδιστριακών αρχείων το 1943) εάν όλοι αυτοί ενέργησαν οργανωμένοι και χωρίς τουλάχιστον την ενημέρωσή του. Πάντως, ο Καποδίστριας ενημερώθηκε στην Πετρούπολη για την ύπαρξη της Φιλικής, τουλάχιστον από δυο πηγές. Τέλη του 1818 από τον Ιθακήσιο (με συγγενείς στην Κέρκυρα) Νικόλαο Γαλάτη, τον οποίο και απέπεμψε σκαιότατα, (ο Γαλάτης εκτελέσθηκε τον επόμενο χρόνο στην Ερμιόνη από τον Δημητρόπουλο και τον Τσακάλωφ), και σε δυο μυστικές συναντήσεις Ιανουάριο – Φεβρουάριο 1820) από τον Ξάνθο.

Ο Χιώτης και πάλι μας πληροφορεί για την ανάπτυξη της Φιλικής στα άλλα νησιά του Ιονίου: «…Το 1817 ο Ιωάννης Ζαπραλής εμύησε τον τραγωδό Ιωάννη Ζαμπέλη… αναγορεύσας αυτόν ιερέα (…). ενώ δε εσκέπτετο ο Ζαμπέλης πώς να διαδώση το μυστήριον εις τους συμπολίτας αυτού και μάλιστα προς πολλούς των εν Λευκάδι και Ιθάκη καταδιωχθέντων υπό του Αλή πασά Ακαρνάνων και Αιτωλών, απροσδοκήτως παρουσιάζεται προς αυτόν ο συμπολίτης αυτού Άγγελος Σούνδιας με οδηγίες της εν Κερκύρα Εφορίας των Φιλικών. Αμφότεροι δε συνεννοηθέντες μυσταγωγούσι τους θερμοτέρους και πιστοτέρους συμπολίτας και πολλούς των προσφύγων. Συνιστώνται αυτοί εις επιτροπήν και συγκοινωνούσι μετά των άλλων επιτροπών Κερκύρας, Κεφαλληνίας και Ζακύνθου (1818) (…) Μετ’ ολίγον διαβαίνει εις Επτάνησον ο Αριστείδης Παπάς, απόστολος των Φιλικών. Ούτος φέρει μαζύ του εγκύκλιον του Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε΄, προτρεπτικήν προς τους Ορθοδόξους και Επτανησίους, όπως συνεισφέρωσιν προς σύστασιν σχολείου κεντρικού εν Πελοποννήσω (… )επί σκοπώ να συνάγωνται χρήματα προς παρασκευήν του Αγώνος. Έφερε δε ο Αριστείδης μεθ’ εαυτού και τον οργανισμόν του σχολείου (…). Ο Αριστείδης διοργάνισε τας Εφορίας εν Ζακύνθω, Κεφαλληνία, Λευκάδι, Παξοίς και Κερκύρα. Υπέγραψε πολλά εφοδιαστικά προς κατηχητά, εξηγήθη πλατύτερον προς τους εταίρους περί αρχής και σκοπού της εταιρίας, και τέθηκε τους εφόρους εις αλληλογραφίαν μετά των εφοριών Πελοποννήσου, Κωνσταντινουπόλεως και Ιασίου….(1819)». (15)

Γνωστή ελαιογραφία, όπου απεικονίζεται η ορκωμοσία ενός "Φιλικού" 

Ο Χιώτης αναφέρεται επίσης σε περιστατικά με τον Ρώμα, τον Κολοκοτρώνη, τον Βιάρο και τον Ιωάννη Καποδίστρια αλλά και άλλους, κατά τα οποία, για να σωθεί το μυστικό της Φιλικής από έρευνες των αστυνομικών αρχών, παρουσιάστηκε στους τέκτονες αστυνομικούς που ενεργούσαν την έρευνα ή στους υπαλλήλους που την διέταζαν ως ανάγκη διαφύλαξης των τεκτονικών μυστικών. (16)

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι κατά τη διαδικασία ίδρυσης και εγκατάστασης Εφορειών της Φιλικής Εταιρείας στα νησιά του Ιονίου Πελάγους, χρησιμοποιήθηκαν κυρίως πρόσωπα, τα οποία ανήκαν σε Τεκτονικές Στοές και από αυτή την ιδιότητά τους ήταν σε θέση να διαχειριστούν με μεγαλύτερη ευκολία τις καταστάσεις που απαιτούσε η (αποικιακού χαρακτήρα) ασφυχτική διοίκηση του προτεκτοράτου. Χάρις στην «πρωτομόλυνση» που είχαν υποστεί στο συνωμοτικό πνεύμα ως μέλη των Στοών, μπορούσαν καλλίτερα να ανταποκριθούν στα συνωμοτικά καθήκοντα που απαιτούσε μια μυστική επαναστατική οργάνωση όπως η Φιλική Εταιρεία.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Βιβλιογραφία κατ’ επιλογήν Beaton R. Εισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία, Νεφέλη, Αθήνα, 1996. Δημαράς Κ.Θ Νεοελληνικός Διαφωτισμός, Ερμής, Αθήνα, 2002. Hobsbawm E. J., Η Εποχή των Επαναστάσεων, 1789-1848, Μ.Ι.Ε.Τ, Αθήνα, 2000. Κιτρομηλίδης Π. Μ. Νεοελληνικός Διαφωτισμός, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1996, του ιδίου, «Γλωσσικός αρχαϊσμός και φιλοσοφική ανανέωση», Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας, επιμ. Μ.Ζ. Κοπιδάκης, ΕΛΙΑ, Αθήνα, 2000. Πατηνιώτης Μ. Απόπειρες διαμόρφωσης επιστημονικού λόγου στον ελληνικό χώρο του 18ου αιώνα. Αρχές της φυσικής φιλοσοφίας στο έργο του Ευγένιου Βούλγαρη και του Νικηφόρου Θεοτόκη, Διδακτορική διατριβή, Διαπανεπιστημιακό Πρόγραμμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας των Επιστημών και της Τεχνολογίας, Αθήνα, 2001. Μουρούτη – Γκενάκου Ζ. Ο Νικηφόρος Θεοτόκης (1731-1800) και η συμβολή αυτού εις την παιδείαν του γένους, Βιβλιοθήκη Σοφίας Ν. Σαριπόλου, Αθήνα, 1979. Batalden, S. K. Catherine II’s Greek Prelate Eugenios Voulgaris in Russia, 1771-1806, New York: Columbia University Press, 1982.

2. Τον όρο «διαφωτισμός» εννοούμε το πνευματικό κίνημα, που εκδηλώθηκε αρχικά στη Γαλλία και, στη συνέχεια, στην υπόλοιπη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική από τα τέλη του 17ου αιώνα και είχε ως κύριους στόχους τη λύτρωση του ανθρώπινου πνεύματος από τις προλήψεις, τις δεισιδαιμονίες, την αυθεντία του κράτους και της εκκλησίας και την επικράτηση του ορθού λόγου, της πνευματικής ελευθερίας, της ανεξιθρησκίας και του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Οι «εγκυκλοπαιδιστές», κυρίως, οι Ντενί Ντιντερό (Dennis Diderot) και Ζαν ντε Ροντ ντ’ Αλαμπέρ (Jean de Ront d’Alembert ) συγκρότησαν το ιδεολογικό υπόβαθρο του Διαφωτισμού στην Εγκυκλοπαίδεια που εξέδωσαν το 1751 (Εγκυκλοπαίδεια ή Λεξικόν αλφαβητικά ταξινομημένων των τεχνών και των επαγγελμάτων – Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des arts et métiers), ενώ, παράλληλα, εκφραστές του Διαφωτισμού θεωρούνται οι Βολταίρος, Μοντεσκιέ και Ζαν Ζακ Ρουσσώ που διατύπωσε τη θεωρία του Κοινωνικού Συμβολαίου (1762).

3. Ως Ελληνικός Διαφωτισμός (1750 -1821) αναφέρεται το ιδεολογικό, φιλολογικό, γλωσσικό και φιλοσοφικό ρεύμα που επιχείρησε να μεταφέρει τις ιδέες και τις αξίες του ευρωπαϊκού διαφωτισμού στους Έλληνες. Τους κύριους φορείς του νεοελληνικού διαφωτισμού απετέλεσαν οι Έλληνες που ζούσαν ή σπούδαζαν στην Δύση. Αυτοί παρακολούθησαν όλες τις αλλαγές που γίνηκαν στη σκέψη, τις ανακαλύψεις και τις ιδεολογικές αρχές πάνω στις οποίες πραγματοποιήθηκε η Γαλλική Επανάσταση, η οποία και δάνεισε αρχές στον ελληνικό διαφωτισμό. Καθώς σε αυτή την περίοδο δεν υπήρξε κοινωνική αντιστοίχηση των ευρωπαϊκών κοινωνιών με την υπό Οθωμανική διοίκηση ελληνική κοινωνία (η δημιουργός Αστική Τάξη υπήρχε μόνο στις υπό Βενετική Διοίκηση «υπερπόντιες επαρχίες»), το φαινόμενο εξ αρχής είχε διαφορετική ένταση στις εκδηλώσεις ανάλογα με τις πολιτικές συνθήκες του τόπου διαμονής εκείνων που το υποδέχθηκαν: Άλλοι ήταν υπήκοοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ή της Βενετικής Δημοκρατίας και άλλοι υπήκοοι ή πάροικοι των Ευρωπαϊκών Αυτοκρατοριών ή των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών, όπου μετά τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, το 1774, η εξουσία είχε ανατεθεί σε Φαναριώτες Έλληνες, ηγεμόνες.

4. Συνηθίζεται στους εκπροσώπους του ελληνικού διαφωτισμού να απονέμεται ο τίτλος του «Δασκάλου του Γένους», καθώς όμως ο όρος έχει καθ’ υπερβολήν χρησιμοποιηθεί ας σημειώσουμε ότι σημαντικοί εκπρόσωποί του υπήρξαν μεταξύ άλλων οι Μεθόδιος Ανθρακίτης 1660 – 1736, Ευγένιος Βούλγαρις 1716 – 1806, Ιώσηπος Μοισιόδαξ 1730 – 1800, Δημήτριος Καταρτζής – Φωτιάδης 1730 – 1800, Ρήγας Βελεστινλής ή Φεραίος (1757 – 1798), Αδαμάντιος Κοραής 1748 – 1833, Νικηφόρος Θεοτόκης (1731 – 1800), Άνθιμος Γαζής (1758 – 1828), Δανιήλ Φιλιππίδης, Γρηγόριος Κωνσταντάς, Νεόφυτος Δούκας, Κωνσταντίνος Οικονόμος, Κωνσταντίνος Βαρδαλάχος, Θεόφιλος Καΐρης και άλλοι.

6. Βακαλόπουλος Α.Ε. «Συμβολή στην Ιστορία και οργάνωση της Φιλικής Εταιρείας». Ελληνικά 12 (1951) σ. 65 – 78. Ριζόπουλος Χ.Α. Οι τέκτονες του 1821, διαφρόντιση Α.Χ. Ριζόπουλος, «Έρμα», Αθήνα (1993 α) σ. 19.

7. Κορδάτος Γ. Ρήγας Φεραίος και βαλκανική Ομοσπονδία, Αθήνα, χχ, σ 117 – 118.

8. The constitutions of the Free – Masons, containing the History, Charges, Regulations etc of the most Ancient and Right Worshipful Fraternity σ. 50 .

9. William Preston Esq. Illustrations of Masony, Λονδίνο, 1821 ( 13th edition) σ. 201 και Ριζόπουλος Χ.Α. Οι τέκτονες του 1821 ο.π. Alec Μellor, Les Mythes maconiques (Le mythe des Lumieres) σ. 125 André Bouton Les Franc – Macons manceaux et la Révolution Francaise 1741 – 1815 σ. 249. Ριζόπουλος ΑΧ, οπ σ. 16 – 17 και σημ. 4.

10. Abbé Augustin Barruel Memoires pour server á l’ Histoire du Jacobinisme. Ριζόπουλος Α.Χ., Οι τέκτονες οπ σ. 15 – 16.

11. Ριζόπουλος Α.Χ. Οι τέκτονες οπ σ. 15 – 16. Πρβλ γενικότερα τις αξιοπρόσεχτες απόψεις των Χ.Α. Ριζόπουλου και Α.Χ. Ριζόπουλου, οι Τέκτονες, οπ passim.

12. Το 1856 κυκλοφόρησε στην Αθήνα το βιβλίο «Επιστολαί ή τα κατά την Επανάστασιν της Ελλάδος και τα προ αυτής συμβάντα, ανέκδοτα πολιτικά και θρησκευτικά μυστικοσυμβούλια. Ήτοι Εταιρείαι της Aσίας και της Eυρώπης ως προς την Ελλάδα και της Ελλάδος ως προς εαυτήν. Σύγγραμμα λίαν περίεργον υπό Παναγιώτου Καλέβρα Ιερολοχίτου, πρώην ειρηνοδίκου Αθηνών, Λοχαγού της Βασιλικής Φάλαγγος και Αποστόλου της Εταιρείας του Φοίνικος και των Φιλικών. Μέλους δ’ επίσης των Εταιρειών της Αθηνάς, του Λέοντος, του Ροπάλου του Ηρακλέους, του Γεροπυριοβόλου του Ολύμπου, των Φιλορθοδόξων, της Μεγάλης Ιδέας και της Φιλαδελφότητος εν Αθήναις… 1856. Πρόκειται για απομνημονεύματα, υπό τύπον 36 επιστολών, του λογίου εμπόρου Φιλικού και Αγωνιστή της Επαναστάσεως Παναγιώτη Καλέβρα, ο οποίος αναφέρεται στη συμμετοχή του σε διάφορες μυστικές εταιρείες από το 1812 και μετά. Στην πρώτη επιστολή (5 Οκτ. 1854) αναφέρει ότι, κατά την είσοδο των Γάλλων αυτοκρατορικών στη Μόσχα, φιλοξένησε στο σπίτι τού Γιαννιώτη εμπόρου Ζώη Ζωσιμά, του οποίου είχε την φροντίδα, τους Έλληνες Νικόλαο Αρτινό και Λέοντα Λεοντίδη από την Κωνσταντινούπολη «άνδρες πεπαιδευμένους και κατόχους της ρωσικής γλώσσης» οι οποίοι απεδείχθησαν κατάσκοποι των Γάλλων. Αυτοί τον κατήχησαν εις την «εταιρείαν της Αθηνάς», την οποίαν, όπως τον βεβαίωσαν, γνώριζε και ο Ναπολέων. Η εταιρεία είχε ως σκοπό: «…την απελευθέρωση της ελληνικής φυλής από τους Τούρκους, ώστε να κυβερνηθεί από τους Γάλλους, διορισθησομένου Αυτοκράτορος του Βυζαντίου ενός των αυταδέλφων του Ναπολέοντος…». Στην δεύτερη επιστολή (10 Οκτ 1854) αναφέρεται στα σχέδια: Α) της Μεγάλης Αικατερίνης να εγκαταστήσει ως αυτοκράτορα της νέας βυζαντινής αυτοκρατορίας τον εγγονό της, Κωνσταντίνο, (γι’ αυτό η επιμελημένη ελληνική εκπαίδευσή του, όπως και των αδελφών του Αλεξάνδρου, Νικολάου και Μιχαήλ) και στον καταλυτικό ρόλο του Ευγένιου Βούλγαρι, ιδιαίτερα στις συνεννοήσεις της με τον Βολταίρο και Β) του Βοναπάρτη να υποκαταστήσει την οθωμανική διοίκηση με νέα γαλλική είτε δημιουργώντας επαναστατικές κινήσεις μεταξύ των Ελλήνων, με την αποστολή των αδελφών Δήμου και Νικολάου Στεφανοπούλου στην Ελλάδα (είναι αυτοί που μεταξύ άλλων δημιούργησαν και τον μύθο της ελληνικής καταγωγής του από την οικογένεια Καλομέρη) είτε προσεταιριζόμενος διάφορους βαλκάνιους τοπάρχες (ντερεμπέιδες), χριστιανούς και μουσουλμάνους, με τη βοήθεια του Ρήγα Φεραίου. Στην τρίτη επιστολή (15 Οκτ 1854) ο Καλέβρας αναφέρει ότι, όταν ο Ζωσιμάς έμαθε από αυτόν τα σχετικά με την «Εταιρείαν της Αθηνάς», τον μύησε στην « Εταιρία του Φοίνικος» που δημιουργήθηκε από Έλληνες «διά τον φωτισμόν του Έθνους» και ως προθάλαμός της χρησιμοποιήθηκε η «Εταιρεία των Φίλων των Μουσών», που, όπως είπαμε, ίδρυσε ο Καποδίστριας για την ανάσχεση του βρετανικού ελέγχου στην Αθήνα. Μέλη του Φοίνικα υπήρξαν ο πρώην ηγεμών της Βλαχίας Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο Νικόλαος Σκουφάς και ο ιατρός Χρισταρής στο Βουκουρέστι, στον οποίο τον έστειλε ο Ζωσιμάς, για να «σπουδάσει και να αναδειχθεί χρήσιμος εις το μέλλον». Στο Βουκουρέστι το 1817 τού έγινε πρόταση να του απονεμηθεί βαθμός ευγενείας από τον ηγεμόνα της Βλαχίας Αλέξανδρο Σούτσο, βεβαίως, μετά την καταβολή κάποιου χρηματικού ποσού στο ταμείο της ηγεμονίας. Όμως, κατά τη διαδικασία της μυήσεως το 1818, αντελήφθη ότι πρόθεση ήταν η εισαγωγή του στην «Εταιρεία του Λέοντος», η οποία είχε ως σκοπό την διατήρηση και στην επέκταση των προνομίων των Φαναριωτών, γεγονός που τον ανάγκασε να αρνηθεί να συνεχίσει. Όταν έγινε γνωστή η άρνησή του, οι Σκουφάς και Ξάνθος τον εισήγαγαν στην «Εταιρία των Φιλικών» το 1819, ως μέλος της οποίας, στη συνέχεια, έλαβε μέρος στην επανάσταση στις Ηγεμονίες με τον Ιερό Λόχο. Μετά την συντριβή της επανάστασης στις ηγεμονίες, κατέβηκε στην Πελοπόννησο, όπου εντάχθηκε στο σώμα του Νικηταρά. Οι υπηρεσίες του αναγνωρίσθηκαν από τον βασιλέα Όθωνα, ο οποίος τον έκανε λοχαγό της Φάλαγγος και του απένειμε το Αριστείο του Αγώνος. Την πληροφορία χρεωστώ στον φίλο κύριο Αθανάσιο Θ. Κοσμόπουλο, cPhD, τον οποίο για άλλη μια φορά ευχαριστώ.

13. Χιώτης Π., Ιστορία του Ιονίου Κράτους από συστάσεως αυτού μέχρις Ενώσεως (έτη 1815 – 1864 ) τομ. Α, Εν Ζακύνθω 1874α σ. 319

14. Χιώτης Π., οπ σ. 320 – 321, 322 – 325

15. Χιώτης Π., οπ σ. 326 – 328, 333, 346, 348 – 349

16. Σημειώνεται ότι οι συνωμοτικές πρακτικές επέβαλαν οι βεβαιώσεις είσπραξης των εισφορών να παρουσιάζουν διάφορους σκοπούς. Έτσι συναντάμε «αφιερωτικές» επιστολές Επτανησίων Φιλικών, στις οποίες οι προσφορές αναφέρονται ως εξής: Από τον δάσκαλο Θεοδόσιο Δημάδη «..συνάζονται συνδρομηταί … δι’ έκδοσιν αναγκαίων βιβλίων και ωφελίμων εις ανατροφήν των νέων …..». Από τον Διονύσιο κόμη δε Ρώμα «…ένα ξενοδοχείον οικοδομείται εν Αθήναις προς καταφυγήν των οδοιπορούντων Ελλήνων περί του οποίου η ευγενία σας φροντίζει περισσώς …». Από τον Νικόλαο Επισκοπόπουλο « … το εν Οδέσσα σχολείο τελεσφορεί και πολλοί χριστιανοί δεν παύουν να το βοηθούν ακαταπαύστως …». Από τον καπετάνιο Βαλιάνο Γερ. Μεταξά «… έχοντες το νεοσυστημένον σας εμπόριον σας αφιερώνω τον εαυτόν μου και το καράβι μου, να το μεταχειρισθήτε κατά την θέλησίν σας όποτε καιρόν το ζητήσετε (…) υπόσχομαι να είμαι έτοιμος να υπακούσω κάθε σας προσταγήν σωματικώς και χρηματικώς το κατά δύναμιν και δέκα καλούς μαρινάρους ετοιμασμένους με όλα τους τα αναγκαία με ίδια μου έξοδα…» (Χιώτης Π ., οπ σ. 353, 396.