ΤΕΛΕΟΛΟΓΙΑ

Τόσες και τόσες φορές ευρισκόμενος μεταξύ αγαπημένων αδελφών στις Στοές μας έχω προβληματιστεί για τον αληθή σκοπό της θεοφιλούς μας οργάνωσης. Τι άραγε μπορεί να εξυπηρετεί η τακτική συνάθροιση μορφωμένων, κοινωνικώς καταξιωμένων και οικονομικώς ευκατάστατων ανδρών, σε ιερούς «οίκους» φιλοσοφικού προβληματισμού;

Μια απάντηση θα προσπαθήσω να δώσω αναπτύσσοντας κάποιες σκέψεις που κατά καιρούς έχουν περάσει από το μυαλό μου. Αρχικώς, αν δεχθούμε πως εχθροί της Τεκτονικής είναι η άγνοια, η τυραννία και ο φανατισμός, τότε δεν μπορεί παρά ο θεσμός μας να στοχεύει αρχικώς και κατά τεκμήριο στην γνώση, στην ελευθερία και στο μέτρο. Και υπήρξαν εποχές κατά τις οποίες η άγνοια επικρατούσε, η τυραννία επεβάλλετο και ο φανατισμός ήταν ο συνήθης τρόπος αντιδράσεως της κοινωνίας. Άνθρωποι οι οποίοι αναζητούσαν βαθύτερες αλήθειες αμφιβάλλοντας για τις κοινωνικές, πολιτικές ή επιστημονικές βεβαιότητες, συχνά ανεζήτησαν καταφύγιο των ιδεών τους.

Κατά την βυζαντινή περίοδο τα μοναστήρια λειτούργησαν ως τέλειες κιβωτοί τόσο της γνώσης αυτής καθαυτής, όσο και των προσωπικοτήτων οι οποίες αναζητούσαν την γνώση έξω και πέραν των κοινωνικών ή των πολιτικών φραγμών της εποχής τους. Βεβαίως το κόστος της γνώσης ήταν μείζον, αν σκεφθεί κανείς ότι οι μοναχοί θυσίαζαν γι’ αυτήν τις απολαύσεις του κόσμου και την ελευθεριάζουσα ζωή της πόλεως. Όμως εκεί στα μεσαιωνικά scriptoria, τις βιβλιοθήκες και τους φιλοσοφικούς διαδρόμους των μοναστηριών, ανακάλυπταν εκπληκτικές αλήθειες, θαυμάσια φιλολογικά κείμενα που τους χάριζαν την ηδονή του πνεύματος, επιστημονικές θεωρίες που κρατούσαν για χρόνια απασχολημένο το μυαλό τους, ενώ το ίδιο το πρόγραμμα της προσευχής και της εγκράτειας των μοναστηριών τους χάριζε καθαρότητα πνεύματος, ηρεμία και ψυχική ισορροπία. Μέσα στα μεσαιωνικά μοναστήρια μακριά από τους κενόδοξους καθηγητές, τους φιλόδοξους κληρικούς και τους ημιμαθείς αριστοκράτες, βλάσταιναν για αιώνες οι πνευματικοί μαργαρίτες της Ανατολής, χάρη και στους οποίους σήμερα γνωρίζουμε τόσα για την λαμπρή περίοδο της αρχαιότητος.

Στη Δύση τα πράγματα ήσαν διαφορετικά. Σπάνια τα παραδείγματα των μοναστηριών που κράτησαν αναμμένο το φως της γνώσεως. Πλήρες σκότος με ελάχιστες και ανάξιες λόγου εξαιρέσεις (ως τις αρχές του 14ου αι.). Όταν και πάλι άναψαν τα φώτα με το ιταλικό rinascimento, πολλοί από τους φυσικούς εχθρούς του πνεύματος και της επιστήμης δεν το πήραν καν είδηση. Ο ηθικά διεφθαρμένος παπικός κλήρος αγκάλιασε αρχικά με ζέση το νέο κίνημα, τουλάχιστον ως προς την καλλιτεχνική του πλευρά. Αργότερα (17ος αι.) οι Πάπες θεώρησαν ότι πηγή της απείθειας των λαϊκών μαζών προς τις επιταγές της Εκκλησίας ήταν η πνευματική αναγέννηση της Ευρώπης. Όμως ο ρους της ιστορίας δεν ήταν δυνατόν να ανασχεθεί. Ωστόσο οι πολιτικές ηγεσίες είχαν λάβει πιο έγκαιρα τα ανησυχητικά μηνύματα και δεν ήσαν διατεθειμένες να επιτρέψουν την εξάπλωση των φιλελεύθερων ιδεών. Έτσι ενώ το πνεύμα δεν βρήκε τόσο λυσσαλέα αντίδραση, οι πολιτικές ιδέες έγιναν έγκλημα καθοσιώσεως. Τότε ήταν που τα ανήσυχα μυαλά της Ευρώπης αριστοκράτες και popolo ένιωσαν την ανάγκη ενός τόπου ασφαλούς ανταλλαγής απόψεων χωρίς φόβο και πάθος, αλλά με ποιότητα. Οι ενώσεις των λιθοξόων που είχαν ήδη τότε αποδεχθεί στις τάξεις τους φιλοσόφους και θετικούς επιστήμονες, τώρα έδωσαν στέγη στους εκκολαπτόμενους πολιτικούς ή κοινωνικούς επαναστάτες της Ευρώπης, αλλά και της Αμερικής (18ος – 19ος αι.).

Ο Μέγας Αρχιτέκτων του Σύμπαντος.
Μικρογραφία από βυζαντινό χειρόγραφο
το οποίο φυλάσσεται σε βιβλιοθήκη των παρισίων.

Το ίδιο ακριβώς συνέβη και στον προεπαναστατικό ελλαδικό χώρο. Οι περισσότεροι έμποροι, μορφωμένοι κληρικοί, ελληνικής καταγωγής πολιτικοί, στρατιωτικοί και δάσκαλοι του εξωτερικού βρήκαν στις Στοές το ασφαλές καταφύγιο της νεογέννητης εθνικής ιδέας.

Σήμερα; Ποιος ο σκοπός όσων συναθροιζόμαστε τακτικά τις Στοές μας. Άλλοι λένε «Να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Έτσι θα βοηθήσουμε την ηθικά παρακμασμένη κοινωνία μας.» Άλλοι λένε «Να ανακαλύψουμε την νέα επαναστατικότητα, η οποία θα μας βγάλει από το αδιέξοδο της εποχής μας.» Άλλοι είπαν «Για να διαφυλάξουμε την φλόγα του πνεύματος άσβεστη αν και όποτε παραστεί ανάγκη.»

Αυτή η τελευταία εκδοχή με εντυπωσίασε και θέλησα κάπως να την αναπτύξω στο μυαλό μου. Πιστεύω λοιπόν πως στην εποχή μας ενώ έχουμε πολλές γνώσεις, δεν έχουμε γνώση. Ενώ γνωρίζουμε το νόημα εννοιών όπως ελευθερία, αξιοπρέπεια, ισότητα, δεν τις βιώνουμε στην πράξη. Όταν η κοινωνία αναγνωρίσει αυτό το κενό, θα χρειαστεί να το καλύψει. Τότε είναι που ο Τέκτων θα κληθεί να διαδραματίσει ρόλο. Επίσης, στο τέλος του χρόνου ή του ιστορικού κύκλου που βιώνουμε τώρα, αν επιβιώσουν οι άνθρωποι, πάλι η σπουδαιότητα της Τεκτονικής, ως κιβωτού της ανθρώπινης γνώσης, θα είναι μεγάλη.

Κοινώς στις Στοές κείται αποθησαυρισμένος ο πλούτος της γνώσης του ανθρώπου, ηθικής, λογικής, συναισθηματικής. Όσοι Τέκτονες το κατανοούν ωφελούνται. Όταν η κοινωνία μας θα χρειαστεί την μυστική αυτή κλείδα για να ανοίξει και πάλι την θήρα της καρδιάς και του λόγου, εμείς οι Τέκτονες θα είμαστε εκεί για να παραδώσουμε αυτό το τόσο πολύτιμο, το ζωτικό μέσον.

Αδ:. Γ:.Π:.Λ:.